Nhà thờ Đức Bà Sài Gòn được xây vào năm 1877, hoàn thành sau 3 năm. Nhà thờ được Tòa thánh Vatican phong lên hàng tiểu Vương cung Thánh đường từ năm 1959. Tên gọi chính thức là Vương cung thánh đường Chính tòa Đức Mẹ Vô nhiễm Nguyên tội. Công trình có chiều dài 93m, rộng 35m và cao 75m nằm ngay trung tâm quận 1, TP. HCM.
Ngày 4/7/2017, Linh mục Hồ Văn Xuân – Tổng Đại diện Giáo phận Sài Gòn, Trưởng ban trùng tu – cho biết, nhà thờ Đức Bà Sài Gòn đã khởi công trùng tu sau khi được Khu quản lý giao thông đô thị số 1 (Sở Giao thông Vận tải TP HCM) bàn giao mặt bằng.
Các giai đoạn trùng tu nhà thờ Đức Bà
Sau 140 năm đưa vào sử dụng, nhà thờ Đức Bà Sài Gòn có nhiều hạng mục xuống cấp do thời tiết nên cần được trùng tu. Quá trình trùng tu được phân thành ba giai đoạn. Giai đoạn một trùng tu phần mái, giai đoạn hai trùng tu phần nội thất, giai đoạn ba trùng tu tháp chuông nhà thờ. Trong quá trình trùng tu, tại nhà thờ vẫn tổ chức thánh lễ cho giáo dân. Nhưng chỉ ra vào một cửa giữa trước nhà thờ.
Quá trình trùng tu nhà thờ Đức Bà Sài Gòn được thực hiện với tiêu chí đảm bảo nhà thờ giữ được vẻ đẹp nguyên thủy, không bị thay đổi kết cấu, hình dạng, màu sắc. Theo đó, phần thay mái ngói trên cùng được đánh giá là rất khó khăn, vất vả và nguy hiểm do độ cao, dốc mái, thời tiết khắc nghiệt…
Tháng 6/2019, Ban trùng tu nhà thờ Đức Bà Sài Gòn đã hợp tác với Tập đoàn Monument để nghiên cứu, thiết kế và lắp đặt hệ giàn giáo cho khu vực còn lại của mái ngói Marseille, ngói vảy cá, ngói âm dương…
Giữa năm 2018, hai công ty chuyên về kính màu của Pháp là Loire và Lorin được mời khảo sát toàn bộ kính màu của nhà thờ Đức Bà, đánh giá những gì phải phục chế, thay mới. Đây cũng là hai đơn vị hơn 100 năm trước làm toàn bộ kính màu cho công trình này.
Việc trùng tu kéo dài hơn thời gian dự kiến
Hiện tại, phần ngói phía sau nhà thờ Đức Bà đang được gỡ và vệ sinh. Dự kiến cuối năm 2020 các mái ngói sẽ được lợp xong. Và khoảng tháng 3/2020, các giàn giáo cũ hai bên sẽ được gỡ ra.
Đối với tháp chuông và hai tháp nhọn trên, dự kiến đến tháng 6/2020 sẽ lắp giàn giáo. Hai tháp nhọn sẽ được thay bằng kẽm Azengar nguyên chất. Đây là chất liệu không có chì, đảm bảo thân thiện với môi trường. Công việc này vô cùng khó khăn và hết sức nguy hiểm. Việc thi công mất nhiều thời gian và đòi hỏi phải hết sức thận trọng vì làm việc ở trên cao.
Trước đó, Linh mục Hồ Văn Xuân đã có buổi gặp gỡ với ông Nguyễn Thành Phong, Chủ tịch UBND TP. HCM. Ông có chia sẻ ít nhất cuối năm 2023 sẽ hoàn thành việc trùng tu nhà thờ Đức Bà. Nhưng có lẽ dự án này sẽ kéo dài đến cuối năm 2025. Bởi việc thay gạch hai vách nhà thờ mất thời gian vô cùng, phải đục từng viên rồi làm lại. Sau đó còn kính màu, nội thất…
Đây là công trình kiến trúc đặc sắc từ thời Pháp thuộc do kiến trúc sư J.Bourard thiết kế. Toàn bộ vật liệu xây dựng từ xi măng, sắt thép đến ốc vít được cho là mang từ Pháp sang. Mặt ngoài của công trình xây bằng loại gạch đặt làm tại Marseille để trần. Loại gạch này không tô trát, không bám bụi rêu. Đến nay chúng vẫn còn màu sắc hồng tươi. Không như những nhà thờ khác tại TP. HCM, nhà thờ Đức Bà không có vòng rào hoặc bờ tường bao quanh.
Tiếp Thị Gia Đình
