Ở nhiều quốc gia, chế độ ăn uống kém lành mạnh gây ra nhiều ca tử vong hơn so với cả hút thuốc lá và huyết áp cao; Ashkan Afshin, Trợ lý giáo sư tại Viện Đo lường và Đánh giá Sức khỏe Đại học Washington, Mỹ; tác giả chính của nghiên cứu cho biết.
Thế nào là chế độ ăn kém lành mạnh?
Chế độ ăn kém lành mạnh là chế độ ăn quá ít, không đủ thực phẩm lành mạnh cơ thể cần mỗi ngày; tiêu thụ quá nhiều những loại thực phẩm và đồ uống chứa ít chất xơ, nhiều chất béo, nhiều muối hoặc đường; các loại thịt đỏ và thịt chế biến cao. Nghiên cứu của Ashkan Afshin đã theo dõi 15 yếu tố nguy cơ về chế độ ăn uống từ năm 1990 đến 2017 ở 195 quốc gia. Các nhà nghiên cứu phát hiện ra rằng; 1/5 số ca tử vong trên toàn cầu – tương đương với 11 triệu người vào năm 2017; có liên quan đến ăn uống kém lành mạnh.
Mặc dù yếu tố ở mỗi quốc gia có khác nhau nhưng trong số 11 triệu ca tử vong này; hơn một nửa số ca tử vong liên quan đến chế độ ăn uống là do ba yếu tố: ăn quá nhiều muối, không đủ ngũ cốc và không đủ trái cây. Ba rủi ro này đúng với bất kể mức độ kinh tế xã hội của hầu hết các quốc gia.
Các yếu tố nguy cơ với sức khỏe liên quan đến chế độ ăn uống còn là việc tiêu thụ nhiều các loại thịt đỏ; thịt chế biến, đồ uống có đường, chất béo chuyển hóa và muối. Bạn đừng nghĩ chỉ thức ăn nhanh mới là thực phẩm kém lành mạnh. Chế độ ăn nhiều muối do thói quen nêm nếm cũng là 1 trong những tác nhân chính hủy hoại sức khỏe.
Đáng lo hơn, các nhà nghiên cứu tìm thấy; số người chết vì không ăn đủ thực phẩm lành mạnh cao hơn người chết do ăn nhiều thực phẩm không lành mạnh. Trong lịch sử; các bàn luận xung quanh chế độ ăn uống tập trung vào việc ăn nhiều thực phẩm không lành mạnh; chủ yếu là muối, đường và chất béo. Tuy nhiên, nghiên cứu này cho thấy, vấn đề chính là chúng ta ăn quá ít; không đủ thực phẩm tốt cho sức khỏe cũng đặt bạn vào các nguy cơ tử vong.
“Quy mô rộng lớn của nghiên cứu cho thấy, đây là vấn đề liên quan đến tất cả mọi người; bất kể bạn sống ở đâu” – Andrew Reynold, một nghiên cứu sau tiến sĩ tại Đại học Otago ở New Zealand; nhấn mạnh.
Thử thách đối với nền văn hóa châu Á như Trung Quốc, Nhật Bản, Indonesia, Thái Lan và Việt Nam của chúng ta là lượng muối quá cao trong chế độ ăn uống. Muối xuất hiện rất nhiều trong hầu hết các thực phẩm chế biến; trong các món người Việt rất ghiền như nước tương, tương, nước mắm, nước sốt…
Chọn thực phẩm lành mạnh
Kết quả nghiên cứu của Afshin có ý nghĩa lớn đối với sức khỏe của mỗi chúng ta. Nó giúp chúng ta hoạch định chuyện ăn uống của mình để bảo vệ sức khỏe của bản thân và những người thân yêu.
Thay vì chỉ quan tâm đến việc tránh các thực phẩm không lành mạnh như thịt chế biến, thịt đỏ, đồ uống có đường; bạn cần phải có kịch bản thay thế bằng các thực phẩm lành mạnh để đảm bảo cung cấp đủ các chất dinh dưỡng cần thiết cho cơ thể.
Trong phân tích được tài trợ bởi Quỹ Bill & Melinda Gates; Afshin và các đồng nghiệp cho hay. Những thực phẩm tốt cho sức khỏe bao gồm: trái cây, rau, ngũ cốc, sữa, canxi. các loại hạt; chất xơ, đậu, a-xít béo omega-3 từ hải sản, chất béo không bão hòa đa; chất béo tốt cho cơ thể có trong cá hồi, dầu thực vật và một số loại hạt.
Chế độ ăn uống này cũng là chế độ ăn vì một hành tinh khỏe mạnh đang được phát động trên khắp thế giới. Việc cắt giảm tiêu thụ một nửa lượng thịt đỏ; đường đồng thời tăng lượng trái cây; rau và các loại hạt có thể ngăn chặn 11,6 triệu ca tử vong sớm mà không gây hại cho hành tinh.
Đối với Hoa Kỳ, Ấn Độ, Brazil, Pakistan, Nigeria; Nga, Ai Cập, Đức, Iran và Thổ Nhĩ Kỳ; thiếu ngũ cốc là yếu tố rủi ro lớn nhất liên quan đến chế độ ăn uống. Điều đó không có nghĩa là người dân ở các quốc gia này không ăn ngũ cốc. Thay vào đó; họ ăn ngũ cốc chế biến, với ít giá trị dinh dưỡng và lượng calo cao.
Các loại ngũ cốc chế biến này dù được quảng cáo làm từ ngũ cốc nguyên hạt nhưng có thể đã được thêm muối; đường và chất béo bão hòa. Do đó, ở một đất nước dồi dào ngũ cốc nguyên hạt như Việt Nam; chẳng có lý do gì để chúng ta ngoảnh mặt với ngũ cốc nguyên hạt quý giá. Nguyên hạt nghĩa là còn nguyên cám, mầm và nội nhũ để chọn những sản phẩm đã chế biến vốn không tốt cho sức khỏe?
Thử thách đối với nền văn hóa châu Á như Trung Quốc, Nhật Bản, Indonesia, Thái Lan và Việt Nam của chúng ta là lượng muối quá cao trong chế độ ăn uống. Muối xuất hiện rất nhiều trong hầu hết các thực phẩm chế biến; trong các món người Việt rất ghiền như nước tương, tương, nước mắm, nước sốt…
Muối còn được nêm trực tiếp vào các món ăn khi bạn nấu nướng hàng ngày. Việc thay đổi thói quen ăn uống từ bao đời vốn không đơn giản. Tuy nhiên, theo các chuyên gia, khó thay đổi nhưng không có nghĩa không thể thay đổi; chỉ là bạn chưa bắt đầu.
Từ hôm nay, hãy hạn chế, hoặc có thể; đừng nêm thêm muối vào món ăn nữa bạn nhé. Ăn nhạt nhẽo vừa giúp bạn cảm nhận trọn vẹn vị ngon ngọt tự nhiên của mọi loại thực phẩm; vừa giúp bảo vệ bạn trước nguy cơ tử vong sớm có liên quan đến chế độ ăn uống.
Năm 2017, số người tử vong do bệnh tim mạch là 10 triệu ca. 913.000 ca tử vong do ung thư và gần 339.000 ca tử vong do bệnh tiểu đường loại 2. Con số 11 triệu ca tử vong liên quan đến chế độ ăn uống kém lành mạnh rõ ràng đã lớn hơn các căn bệnh vốn coi là nguy cơ gây ra cái chết hàng đầu trên thế giới.
Bài: XOA NGUYỄN
Tiếp Thị Gia Đình
