Về với khu rừng Khe Nước Trong vào một ngày tháng Sáu, tôi đã phải ngạc nhiên thốt lên: “Không ngờ Việt Nam mình lại có một khu vực đa dạng, bình yên và đẹp đến thế!”.
KHU RỪNG HI VỌNG
Khoảng 6 giờ sáng, tôi bước vào rừng Khe Nước Trong. Mây tầng thấp trắng như bông vắt ngang lưng chừng núi thấp hay la cà sát những ngọn cây. Những suối nước trong vắt uốn lượn. Tiếng chim ríu rít bên tai. Hít hơi thật sâu, chưa bao giờ tôi thấy được thở thật trọn vẹn như thế.
Rừng Khe Nước Trong là rừng hiếm hoi ở Việt Nam còn có hệ động thực vật vô cùng đa dạng
Thấy tán cây phía xa lay động, tôi đưa ống nhòm nhìn theo. Trong ống kính hiện ra một đàn hơn 10 con chà vá chân nâu với cái đuôi trắng dài thũng thượn, cặp chân lông đỏ đang ồn ào nhảy nhót từ cành này sang cành khác. Vài con chà vá con nũng nịu ngồi trong lòng mẹ. Một số khác bứt lá cây ăn ngon lành, thật bình yên và sung sướng.Khe Nước Trong là một trong những khối rừng ẩm thường xanh trên đất thấp quan trọng còn sót lại ở miền Trung Việt Nam. Nhờ lượng mưa nhiều và khí hậu ấm áp, rừng đất thấp là môi trường hoàn hảo cho các loài động thực vật phát triển tột bậc. Trong khi các khu rừng ở Việt Nam đang bị teo lại, suy thoái hoặc biến mất, Khe Nước Trong có thể xem là “khu rừng hy vọng”, ít bị tác động nhất ở khu vực miền Trung.
Chuyên gia động vật học Lê Trọng Trải, Giám đốc Trung tâm Bảo tồn thiên nhiên Việt, đơn vị đang phối hợp với các đối tác địa phương của tỉnh Quảng Bình và các nhà tài trợ để quản lý bảo vệ khu rừng này như một khu bảo tồn thiên nhiên, cho biết: “Khoảng 90% rừng ở Khe Nước Trong là rừng tự nhiên. Nghiên cứu ban đầu, chúng tôi phát hiện Khe Nước Trong có trên 1.000 loài thực vật bậc cao có mạch. Trong số này, loài dây càng cua có dược tính rất quý, có thể dùng giảm đau, sát trùng, trị mụn, trị đau xương khớp… Loài này có thể trồng hoặc thu hái tự nhiên tại Khe Nước Trong, đầy đủ tiềm năng để có thể khai thác bền vững làm nguyên liệu trong ngành mỹ phẩm, góp phần cải thiện sinh kế cho cộng đồng địa phương sống phụ thuộc vào tài nguyên rừng của khu vực”.
“Khe Nước Trong cũng là mái nhà xanh của rất nhiều động vật hoang dã quý hiếm. Khảo sát ghi nhận được 351 loài động vật có xương sống với 74 loài thú, 210 loài chim cùng 67 loài bò sát và ếch nhái. Trong số đó, tới 40 loài có trong Sách đỏ Thế giới là những loài bị đe dọa toàn cầu ở cấp rất nguy cấp, nguy cấp, sắp nguy cấp và sẽ nguy cấp”.
Thợ săn đặt bẫy nhắm tới loài có giá trị kinh tế cao nhưng chiếc bẫy họ đặt lại có thể bắt tất cả các loài, không phân biệt giá trị cao hay thấp.
“Đặc biệt, các hoạt động bẫy ảnh ghi nhận được tại Khe Nước Trong có cả 4 loài mới cho khoa được phát hiện tại Việt Nam trong thế kỷ XX, gồm saola, mang lớn, mang Trường Sơn và thỏ vằn. Ngoài ra, vẫn còn nhiều nhóm đa dạng sinh học của Khe
Nước Trong chưa được nghiên cứu và hứa hẹn sẽ có thêm nhiều loài khác nữa”.
Chính sự phong phú tột bậc của hệ động thực vật, rừng Khe Nước Trong là một phần của điểm nóng đa dạng sinh học Indo-Burma. Tổ chức bảo tồn quốc tế xác định, Khe Nước Trong là một phần của vùng đa dạng sinh học trọng điểm Trường Sơn trong hành lang đa dạng sinh học nối giữa Việt Nam và Lào.
KHE NƯỚC TRONG ĐANG BỊ ĐE DỌA
Bạn bè quốc tế ngỡ ngàng trước vẻ đẹp của Khe Nước Trong
“Khe Nước Trong có thể ví như kho báu thiên nhiên nằm lọt giữa một xóm nghèo. Nếu không kiên quyết bảo vệ, tài sản đó sớm muộn cũng “đội nón ra đi”, chị Phạm Tuấn Anh, Chủ tịch hội đồng Trung tâm bảo tồn Thiên nhiên Việt, ví von.
Chị cho biết: “Do cuộc sống còn nghèo, vất vả, do lòng tham, do những đơn đặt hàng của các đầu nậu, một số người vẫn sống bằng săn bắt và khai thác gỗ trái phép. Khi các khu rừng khác đã cạn kiệt, Khe Nước Trong sẽ trở thành “nạn nhân” tiếp theo. Một cái cây mất đi có thể trồng lại, nhưng một loài động vật khi tuyệt chủng sẽ một đi không trở lại. Nhiều người vẫn chỉ nghĩ đến lợi ích trước mắt mà chưa nghĩ đến hành động của mình sẽ làm mất đa dạng sinh học. Nghe có vẻ không liên quan, nhưng nó lại liên quan rất nhiều đến thế hệ con cháu của chúng ta”.
Chuyên gia Lê Trọng Trải cũng “nặng bầu tâm sự”. Ông cho hay: “Do động và thực vật ở Khe Nước Trong còn khá giàu có so với nhiều vùng khác nên có nhiều người nhòm ngó để tìm kiếm và khai thác. Thêm vào đó, bản thân Khe Nước Trong là rừng phòng hộ, người ta chỉ quan tâm bảo vệ cây còn… con chỉ là thứ yếu, có thể là cơ hội cho người dân vào săn bắn, bẫy thú. Nếu không có dự án bảo vệ “con” thì những loài động vật quý hiếm như saola và gà lôi lam mào trắng Edwards’s pheasant cũng sẽ biến mất trong tương lai”.
CHUNG TAY BẢO VỆ
Đa dạng sinh học là nền tảng của sự sống trên trái đất. Không có các loài động thực vật sẽ không có không khí trong lành để thở, không có thực phẩm để ăn, không có nước để uống. Chất lượng cuộc sống sẽ suy giảm nghiêm trọng.
Chị Tuấn Anh chọn cách tập ăn chay một vài ngày mỗi tháng. Chị bảo: “Ăn chay giúp tâm an, có lợi cho sức khỏe và góp phần bảo vệ môi trường. Ốm thì điều trị theo khoa học. Bản thân tôi chẳng tin vào những cao nọ, mật kia…”.
“Tiếp xúc với người dân, tôi mới biết, hành trình từ khi một con vật dính bẫy đến khi lên bàn nhậu hay biến thành cao nhiều khi rất kinh khủng. Người đặt bẫy sẽ để bẫy trong rừng cả chục ngày mới quay lại “thu hoạch”. Thế nên nhiều con vật bị dính bẫy khi được bán ra ngoài đã chết từ rất lâu, thiu thối và phải được tẩm ướp “phù phép” để trông tươi hơn. Sử dụng các thực phẩm, thuốc thang ấy rất đáng lo ngại”.
Ngoài nói “không” với sản phẩm từ động vật hoang dã, bạn hãy trở thành một tuyên truyền viên giúp nâng cao ý thức bảo vệ đa dạng sinh học cho những người xung quanh.
Rất nhiều đơn vị, công ty đã vào cuộc bảo vệ thiên nhiên. Điển hình như The Body Shop chỉ chọn nguyên liệu người dân có thể trồng được chứ không khai thác từ thiên nhiên. Nếu là một công ty, doanh nghiệp, bạn có thể phát triển theo hướng bền vững tương tự như The Body Shop. Theo cách này, bạn không chỉ có nguồn nguyên liệu dồi dào mà còn tạo công ăn việc làm cho người dân và góp phần bảo vệ thiên nhiên đang trong hồi nguy cấp.
Bio–Bridge, một dự án vì môi trường tại Khe Nước Trong
Dự án Bio–Bridge (cầu nối đa dạng sinh học) được thai nghén và hình thành sau quá trình nghiên cứu từ Tổng hành dinh The Body Shop tại Anh Quốc. Theo đó, The Body Shop kết hợp với Trung tâm bảo tồn Thiên nhiên Việt, World Land Trust, BirdLife International và IUCN Hà Lan cùng nhau tiến hành hàng loạt biện pháp để bảo vệ, tái tạo ở những vùng cảnh quan đã hoặc đang bị đe dọa để giúp các loài động vật kết nối với nhau, giúp chúng và cả những cộng đồng địa phương xung quanh phát triển.
Dự án này đã khởi động từ tháng 6–2013, kéo dài trong 30 năm. Đến năm 2020, dự án cam kết thực hiện được 14,5 triệu m² cầu sinh học hoàn thành tại Khe Nước Trong, Quảng Bình, 75 triệu m² cầu sinh học hoàn thành trên toàn thế giới, gồm cả Việt Nam, Ấn Độ và một số nước khác.
Đồng hành cùng chương trình ý nghĩa này, mỗi chúng ta, những người yêu thích mỹ phẩm thiên nhiên, đều có thể tham gia và đóng góp cho sự thành công của dự án. Với mỗi hóa đơn mua hàng của bạn, The Body Shop cam kết sẽ bảo vệ 1m³ của những khu rừng quý báu, trong đó có Khe Nước Trong.
Được biết, dự án này cũng là nền tảng cho mục tiêu cân bằng carbon của The Body Shop và cũng là một phần của cam kết làm giàu, không bóc lột mà The Body Shop cam kết thực hiện trên phạm vi toàn cầu.
Bài: Xoa Nguyễn
Tiếp Thị Gia Đình
