Cuối năm là cao điểm của bệnh lý đường tiêu hóa. Thời tiết trở lạnh tạo điều kiện cho các loại virus phát triển và phát tán; đặc biệt là nhóm virus gây bệnh tiêu chảy cấp. Ngoài ra, do nhiệt độ nóng lạnh thất thường khiến thức ăn rất dễ bị nhiễm khuẩn. Tình trạng trẻ nhỏ bị bệnh ở hệ tiêu hóa gây ra khá nhiều phiền toái về sức khỏe cũng như ảnh hưởng tới sự phát triển toàn diện của các bé.
Thạc sĩ, Bác sĩ Tăng Lê Châu Ngọc, phó khoa Tiêu hóa bệnh viện Nhi Đồng 2
– Xin chào Bác sĩ. Bác sĩ cho biết trẻ nhỏ có những biểu hiện thường gặp nào khi bị rối loạn tiêu hóa?
– Th.S–BS Tăng Lê Châu Ngọc: Rối loạn tiêu hóa là một hội chứng được tạo ra bởi sự co thắt bất bình thường của các cơ vòng trong hệ tiêu hóa làm cơ thể đau bụng; nôn ói, thay đổi thói quen đi tiêu và thay đổi tính chất phân. Trẻ bị rối loạn tiêu hóa thường do các nguyên nhân tại đường tiêu hóa; đặc biệt là bệnh tiêu chảy cấp và ngộ độc thực phẩm. Bình thường số lần đi tiêu trung bình của trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ khoảng 3-10 lần/ngày; số lần đi tiêu thay đổi tùy theo chế độ ăn của trẻ (nếu trẻ bú mẹ thì số lần đi tiêu trong ngày nhiều hơn).
Đối với trẻ lớn hơn; số lần đi tiêu bình thường từ 1-2 lần/ngày. Trẻ mắc bệnh tiêu chảy cấp khi số lần đi tiêu tăng gấp đôi bình thường ở trẻ sơ sinh hay tiêu ≥ 3 lần/ngày; hay tiêu phân có nước ở trẻ lớn hơn và thời gian tiêu chảy ≤ 14 ngày. Khi mắc bệnh tiêu chảy cấp; ngoài tiêu chảy trẻ sẽ có biểu hiện những triệu chứng của nhiễm khuẩn toàn thân như: trẻ đột ngột sốt cao; thân nhiệt trẻ trên 380C; đau cơ, phát ban, chảy mũi nước, đau họng, ho.
Khi tiêu chảy nặng; trẻ sẽ có biểu hiện mất nước: trẻ khát nước, sụt cân, mệt mỏi, kích thích, lơ mơ. Khi tình trạng nhiễm khuẩn nặng độc tố vi khuẩn sẽ gây ảnh hưởng đến hệ thần kinh trung ương; trẻ sẽ có biểu hiện rối loạn tri giác; lẫn lộn, yếu vận động; rối loạn thị giác, nặng hơn nữa trẻ sẽ bị co giật; lơ mơ, hôn mê.
Tại khoa Tiêu hóa bệnh viện Nhi Đồng 2; trẻ tiêu chảy cấp chiếm khoảng 60% tổng số trẻ điều trị nội trú. Và trẻ suy dinh dưỡng dễ mắc bệnh tiêu chảy; tình trạng tiêu chảy tái phát nhiều lần làm trẻ chậm tăng trưởng đồng thời làm tăng tỉ lệ tử vong.
– Có nhiều nguyên nhân khiến trẻ bị bệnh về tiêu hóa. Đặc biệt là việc các bé ở độ tuổi mẫu giáo, chưa quen với thức ăn mới ở trường lớp, thậm chí do dùng kháng sinh..cũng có thể bị rối loạn tiêu hoá. Nhận định này chính xác không thưa bác sĩ? Và giải pháp phòng tránh là gì?
– Th.S–BS Tăng Lê Châu Ngọc: Đa phần nguyên nhân tiêu chảy cấp ở trẻ em là do nhiễm khuẩn đường ruột. Tác nhân gây nhiễm khuẩn đường tiêu hóa trẻ em thường gặp nhất là virus. Trong đó Rotavirus chiếm tỉ lệ cao nhât. Ngoài Rotavirus tiêu chảy cấp do virus còn có thể do Norovirus, Adenovirus…
Kế đến là tác nhân vi khuẩn; các loại vi khuẩn thường gặp là Escherichia coli, Shigella, Salmonella, Campylobacter. Ngoài ra trẻ bị tiêu chảy còn có thể do tác dụng phụ khi dùng kháng sinh; hoặc do các bệnh nhiễm khuẩn ngoài đường tiêu hóa.
Lưu ý khi trẻ rối loạn tiêu hóa
– Trẻ bị tiêu chảy cấp nên ăn gì và kiêng ăn gì?
– Th.S–BS Tăng Lê Châu Ngọc: Trong xử trí bệnh tiêu chảy; ngoài việc bù nước và chất điện giải (dung dịch ORS pha sẵn; đây là dung dịch có chứa đường và các chất điện giải natri, kali, chloride mà trẻ mất qua chất nôn và phân. Lượng ORS cần dùng là 50-100ml sau mỗi lần tiêu chảy nếu trẻ không có dấu hiệu mất nước hay 50ml/kg cân nặng trong 4 giờ nếu trẻ có dấu hiệu mất nước. Ví dụ trẻ 10kg thì lượng ORS cần trong 4 giờ là 500ml…). Cho ăn là khâu không kém quan trọng để phòng ngừa suy dinh dưỡng.
Cách dinh dưỡng hữu hiệu nhất là tiếp tục cho trẻ ăn trong lúc tiêu chảy và cho trẻ ăn thêm trong hai tuần sau khi đã ngưng tiêu chảy. Một số điểm cần lưu ý trong chế độ ăn trẻ tiêu chảy. Nếu trẻ còn bú mẹ thì cho trẻ bú thường xuyên hơn. Trẻ vẫn dung nạp được sữa bò (trừ khi trẻ đã được chẩn đoán dị ứng sữa bò); do đó vẫn tiếp tục cho trẻ dùng sữa.
Cung cấp cho trẻ chế độ ăn đầy đủ nhóm chất: chất bột đường (gạo, bột mì, khoai tây, bánh mì), chất đạm (thịt, cá, trứng, sữa), rau củ quả trái cây. Nên tránh thức ăn có hàm lượng chất béo cao vì khó hấp thu. Không nên pha loãng sữa và thức ăn. Tránh thức uống có nhiều đường như nước ngọt, nước uống công nghiệp có CO2, nước trà đường…
Những triệu chứng đáng lưu ý
– Những triệu chứng của trẻ bị tiêu chảy cấp: đau bụng, phát hiện có ký sinh trùng đường ruột, biểu hiện buồn nôn, ngộ độc, tiêu chảy…ảnh hưởng thế nào đến đi dinh dưỡng, phát triển cơ thể trẻ?
– Th.S–BS Tăng Lê Châu Ngọc: Khi bị tiêu chảy, nếu không được điều trị và chăm sóc đúng; trẻ sẽ bị ảnh hưởng về nhiều mặt. Nếu tình trạng tiêu chảy nhiều không được bù nước đúng sẽ dẫn đến các biến chứng do mất muối và nước trong phân; chất nôn như rối loạn các chất điện giải trong máu, rối loạn thăng bằng kiềm toan, hạ đường huyết gây co giật, suy thận cấp… Đây là biến chứng thường gặp nhất.
Ngoài ra tác nhân nhiễm khuẩn có thể lan từ ruột sang các nơi khác trong cơ thể như khớp xương, màng não, tủy sống; máu nếu trẻ không được chẩn đoán và điều trị thích hợp; nhất là khi trẻ bị tiêu chảy do Salmonella spp. Bên cạnh đó, khi bị tiêu chảy; trẻ mất rất nhiều năng lượng, sụt cân nhanh do mất nước và điện giải, hấp thu các chất kém. Do đó, mỗi lần bị tiêu chảy trẻ ít nhiều bị chậm phát trển và chỉ hồi phục sau 2 – 3 tuần. Nếu nhiều đợt tiêu chảy xảy ra liên tiếp trong thời gian ngắn; sự phục hồi sẽ không có, trẻ sẽ bị suy dinh dưỡng.
Các biện pháp phòng ngừa tiêu chảy cấp hiệu quả ở trẻ nhỏ:
Phòng ngừa lây lan trong gia đình
– Rửa tay với nước và xà bông chống nhiễm khuẩn trong 15-30 giây. Nên rửa các vị trí dầu ngón tay, giữa các kẽ ngón tay, cổ tay. Dùng khăn khô lau sạch sau khi rửa, thay tả thường xuyên cho trẻ.
Phòng ngừa tái phát
Giữ vệ sinh ăn uống; không dùng sữa chưa được tiệt trùng; rửa thật sạch rau và trái cây dưới vòi nước chảy (nước lạnh) trước khi dùng. Giữ nhiệt độ tủ lạnh ≤ 4.40C, nhiệt độ ngăn đông < 00C.
Thức ăn đã chế biến nên dùng ngay, không để lâu.
Phân loại thức ăn để trữ lạnh, không trữ chung các loại thịt, cá, gia cầm cùng một hộp.
Rửa sạch tay, dao và các dụng cụ sau khi cắt các loại thực phẩm chưa nấu như thịt, cá, gia cầm. Ngoài ra: trẻ dưới 6 tháng tuổi nên được bú sữa mẹ.
Tiêm phòng sởi
Trẻ em mắc bệnh sởi hoặc khi khỏi dễ mắc tiêu chảy; lỵ nặng và dễ dẫn đến tử vong. Tiêm vaccine sởi có thể phòng ngừa được 25% tử vong liên quan đến tiêu chảy ở trẻ dưới 5 tuổi.
Tiêm phòng vaccine Rotavirus
Tiến hành trước 6 tháng tuổi. Phòng những trường hợp tiêu chảy nặng do Rotavirus.
Xin cám ơn Bác sĩ.
Để tìm hiểu và giải quyết các vấn đề trẻ rối loạn tiêu hóa; bạn có thể ghé phòng khám chuyên khoa Nhi, 186 Bông Sao, Phường 5, Quận 8, TP. HCM.
Điện thoại: (028) 3981 0255.
Đinh Quý Anh (thực hiện)
Tiếp Thị Gia Đình
