Những lùm xùm tranh cãi, chia rẽ gần đây về dòng nhạc Bolero; về người Nam, người Bắc, về học thuật… nhiều người bị cuốn vào cơn bão tranh luận, công kích đó. Nó gây ra những tổn thương không đáng. Trong sự việc này, tôi chọn phỏng vấn một nhạc sỹ/ca sỹ khá đặc biệt – Randy.
Một người Mỹ gốc Việt, da màu, sinh ra trong cuộc chiến Việt Nam;bị hắt hủi kỳ thị từ nhỏ – nhưng chọn dùng âm nhạc và tiếng hát để hàn gắn những nỗi đau. Anh không đại diện cho vùng miền nào và anh luôn nhận mình là đứa con Việt Nam. Người viết xin lược bỏ những câu hỏi và trích đăng phần trả lời của nhân vật để không làm mất thời gian của độc giả.
Về dòng nhạc bolero, chúng ta có thể xét ở khía cạnh món ăn cho dễ hiểu. Bạn không thích ăn cá sống; bạn sẽ không thể ăn món sushi. Như vậy, không thể nói bạn không có đẳng cấp. Nhiều người Việt Nam không bao giờ ăn sushi thì cũng không làm cho thế giới thụt lùi; không vươn ra thế giới được. Việc tranh cãi về Bolero tại Việt Nam cũng vậy; tựa như việc người thích ăn cơm thuần Việt người thích ăn sushi cho sành điệu – hoặc vì thấy ngon.
Dòng nhạc Bolero: Sai và đúng?
Chẳng ai sai. Chuyện ăn uống đừng can thiệp và bắt ép; sẽ gây ức chế tâm sinh lý và sinh ra mất đoàn kết. Ví dụ tôi là triệu phú, tôi thèm ba khía nên về miền Tây ăn. Có ai dám nói tôi hèn khi ăn món đó không? Đó là lựa chọn của tôi. Tương tự, có ông tiến sỹ hay nghe bolero, bạn không thể chất vấn ông ta: “Ông là Tiến sỹ Kinh tế sao lại nghe nhạc bolero?”. Vậy có dòng nhạc dành riêng cho các tiến sỹ chăng?
Trên đời có món ăn tinh thần; món ăn vật chất, món ăn nào hợp khẩu, ngon miệng thì mình ăn. Hàng triệu người thì có hàng triệu sự lựa chọn khác nhau. Người thích giản dị người thích ăn hoành tráng. Với âm nhạc thì cũng vậy, tùy khẩu vị và tâm lý tình cảm; người ta sẽ chọn nghe thứ nhạc hợp với mình. Người sẽ nghe đủ thứ, người sẽ chỉ nghe vài món và chẳng ai là sai hay thiếu thú vị cả.
Thế giới đủ rộng cho mọi lựa chọn. Ai thấy gì hay thì họ nghe cái đó. Ví dụ, có người sẽ nói Randy có giọng dễ thương, người sẽ phẩy tay bảo tôi hát chán chết. Đó là cảm nhận. Chúng ta không áp đặt được.
Dòng nhạc bolero cũng là dòng nhạc thời trang.
Thời trang sẽ đi một vòng rồi sẽ lại trở lại. Âm nhạc cũng vậy. Chẳng có gì bất thường hay phải lo lắng vì nó xảy ra là có lý do hợp lý.
Tuy nhiên, cần lưu ý một điểm. Dòng nhạc trữ tình bolero đi qua thăng trầm thời gian; đến tận nửa thế kỷ mà người ta vẫn yêu, vẫn nhớ thì nó đã là một giá trị bền vững, có hồn vía bản địa; mang tâm tính con người Việt Nam. Đó là nhịp tim là hơi thở của người ta. Hồi đó, các nhạc sỹ tiền nhân kiêu hãnh lắm khi bản địa hóa hoàn toàn dòng nhạc của người ngoại quốc, biến nó thành cái hay của mình, mang hồn vía của mình. Bây giờ nhiều người cho rằng phải chơi nhạc, hát như người Tây thì mới là đẳng cấp. Thế giới đang phẳng hóa, chúng ta sẽ hội nhập, đồng ý.
Người không thích dòng nhạc Bolero nên làm gì?
Bình thản tạo ra những điều hay, những món ăn ngon để thị trường có thêm nhiều lựa chọn. Hãy làm tốt công việc của mình. Mỗi người có nhu cầu khác nhau, gu ăn uống khác nhau. Cơm vị Bắc là đặc sản bán được trong miền Nam nhưng không phải người miền Nam nào cũng thích món Bắc. Người Bắc vô Nam sống không ăn được vị ngọt của món Nam thì không thể chê đồ ăn miền này sao dở quá. Đó là một sự khiếm nhã.
Về tâm tính, từ xa xưa dân Nam là những người đi mở cõi, họ phóng khoáng, dung nạp và tiếp nhận mọi thứ. Họ sẽ thích uống trà đá nói chuyện thoải mái thay vì uống trà nóng-chát như người Bắc ở xứ lạnh và đàm đạo những chuyện sâu xa. Người Nam thích tình cảm, dễ gần không thích lên gân ra vẻ bằng cấp, học vị. Ca sỹ hát chạm đến trái tim họ, khiến họ thấy hay, thấy đồng cảm với tâm tư của mình thì họ thích, bất kể có bằng cấp hay không. Nhiệm vụ của nghệ sỹ là khiến khán giả thấy hay chứ không phải chứng minh cho khán giả biết là tôi có học hành đàng hoàng.
Thế giới dòng nhạc bolero cứ tạm cho là nhạc bình dân đi, nhưng hãy xem ca từ của nó – ít học không viết nổi.
Đó là những ngôn từ của những người Việt tài hoa và trọng thị văn hóa Việt Nam. Ca khúc bolero giãi bày những tình cảm giản dị, đời thường và chân thành nên nhiều người thích. Sự chân thành không bao giờ là rẻ tiền. Cảm xúc chân thành nó cao sang lắm. “Cho anh bông hồng còn thắm, cho anh trái ngọt vườn cấm, còn gì cho nữa – tiếng ru trẻ thơ…”. Nhạc bolero đâu có hèn.
Lỡ chân thì gượng được, lỡ lời thì gượng khó hơn. Con người đương nhiên sẽ khác biệt nhau về tâm tính. Vùng miền cũng đương nhiên khác biệt nhau. Vậy chúng ta chỉ đơn giản là tôn trọng sự khác biệt, không mang tập quán vùng miền của mình đi phán xét người ở vùng miền khác. Dành cho nhau những lời thương mến sẽ khiến mọi thứ dễ chịu hơn.
Tôi chỉ là một đứa con lai và yêu Việt Nam.
Tìm hiểu lịch sử, tôi thấy mấy trăm năm qua, người Việt cứ hoài chia rẽ. Đó là một tính xấu. Bây giờ là năm 2017, nếu chúng ta còn loay hoay nói xấu nhau, phân biệt vùng miền thì đến bao giờ chúng ta mới đưa đất nước hùng mạnh, sánh vai được với các nước trong khu vực. Tôi là một đứa con lai, là di sản sống của cuộc chiến Việt Nam.
Cả đời tôi chỉ mong được tìm thấy mẹ ruột của mình. Tuổi thơ tôi bị kỳ thị bởi cả người Việt, người Mỹ, người Nam, người Bắc, tôi lớn lên trong sự tủi nhục. Nhưng chính những lời ca dao, câu hò miền Trung, miếng ngô khoai, miếng cơm dẻo nơi quê nghèo khiến tâm hồn tôi thoát khỏi những nỗi đau. Tôi viết về những điều bình thường về tình mẹ, tình quê, những rung cảm tốt đẹp của con người chứ không chọn viết về những nỗi đau người ta gây cho tôi. Tôi chẳng là gì to tát nhưng từ nhỏ đến giờ, tôi luôn chọn tình yêu thương để hàn gắn mọi điều.
Tôi chẳng lên án ai, chẳng chửi rủa ai. Tôi chọn trồng xuống những bông hoa và tôi tin những bông hoa đó đã góp phần vỗ về, ủi an cho một vài trái tim cô đơn, thiếu thốn tình yêu vào một lúc nào đó trong đời.
Tôi không hề là một nạn nhân của cuộc chiến. Chính vì tuổi thơ của tôi quá cay đắng nên tôi mới có những cảm xúc để cất lên tiếng ca và viết ra những ca khúc. Tôi nghĩ hóa ra những cay đắng đó là một món quà để tôi được như hôm nay, một người biết rung cảm với những cái đẹp, cái tình xung quanh mình.
Qua câu chuyện xung quanh dòng nhạc bolero; tôi thấy không đáng để trở thành những công kích cá nhân, chia rẽ vùng miền. Chúng ta nên bỏ quá cho nhau, không nên dùng lời lẽ gây tổn thương lẫn nhau. Hãy để âm nhạc làm nhiệm vụ của nó là làm cho cuộc đời thêm đẹp.
BÀI: NGUYỄN HẬU – ẢNH: ĐÌNH DZŨ
Tiếp Thị Gia Đình
